ERFGENAAM

Wanneer ben ik erfgenaam en wat zijn mijn keuzes?

Er zijn twee manieren waarop u iemands erfgenaam kunt zijn:

Erfgenaam volgens versterferfrecht

Versterferfrecht houdt in dat er geen testament aanwezig is. Via de wettelijke regels wordt bepaald wie de erfgenamen van de overledene zijn. Die regels stellen dat alleen bloedverwanten en echtgenoten of geregistreerde partners in aanmerking komen om erfgenaam te zijn. Kinderen kunnen op die manier bijvoorbeeld wel erfgenaam zijn, maar aangetrouwde kinderen en stiefkinderen niet. Ook (half)broers en –zussen komen in aanmerking, maar zwagers en schoonzussen weer niet.
De mogelijke erfgenamen worden ingedeeld in vier groepen:

1. echtgenoot of geregistreerd partner en eigen kinderen
2. ouders, broers en zussen
3. grootouders
4. overgrootouders

Eerst wordt gekeken of er erfgenamen uit de eerste groep zijn. Op basis van plaatsvervulling kunnen kleinkinderen ook in deze groep erven als hun vader of moeder al overleden is. De kleinkinderen nemen in dat geval de plaats van hun overleden ouder (het kind van de huidige overledene) in. Als er in de eerste groep geen levende erfgenamen zijn, dan komen ouders, broers en zussen in aanmerking. Ook hier kunnen kinderen de plaats innemen van hun overleden ouder. Is een broer bijvoorbeeld al overleden, maar had hij twee kinderen? Dan erven deze twee kinderen in de plaats van hun overleden vader. Ook geldt dat halfbroers en –zussen de helft erven van wat broers en zussen erven.

Zijn er ook geen erfgenamen in groep 2, dan erven de grootouders. En ook hier kunnen via plaatsvervulling (klein)kinderen het deel van hun overleden ouders erven.
Overgrootouders en hun eventuele (klein)kinderen, de vierde groep, worden erfgenaam als er in groepen 1, 2 en 3 geen erfgenamen meer in leven zijn. Wanneer in alle vier de groepen geen levende erfgenamen zijn, gaat de erfenis naar de staat.

Erfgenaam volgens testamentair erfrecht

In een testament legt men de erfgenamen vast. Dat hoeven niet alleen bloedverwanten te zijn. Ook vrienden, collega’s of goede doelen kunnen zo in een testament worden aangewezen als erfgenaam.

Een testament sluit bepaalde rechten van bloedverwanten echter niet altijd uit. Kinderen die buiten het testament zijn gelaten, kunnen bijvoorbeeld een beroep doen op hun wettelijke erfdeel. In sommige gevallen hebben zelfs onterfde personen recht op een deel van de erfenis.

Welke keuzes bij erven?

Als u erfgenaam bent van een overledene, zowel via versterferfrecht als testamentair erfrecht, heeft u een paar opties:

U kunt de erfenis zuiver aanvaarden

Een erfenis omvat alles wat de overledene nalaat; zowel bezittingen als schulden. Als u een erfenis zuiver aanvaardt, dan krijgt u de volledige erfenis inclusief alle positieve en negatieve elementen. Zuiver aanvaarden gebeurt niet alleen via een verklaring.

De valkuilen voor erfgenamen
Sommige handelingen, zoals het aflossen van een schuld of het verkopen van bezittingen van de overledene, zijn een impliciete aanvaarding. De wet gaat er dan vanuit dat u de erfenis aanvaardt en het is zeer lastig hier later verandering in te brengen. Het is dus van belang om goed juridisch advies in te winnen als u erfgenaam bent.

U kunt de erfenis beneficiair aanvaarden

Als u een erfenis krijgt en u vermoedt dat de schulden hoger zijn dan de baten (geld en goederen), dan kunt u beneficiair aanvaarden. De nalatenschap moet dan formeel worden afgehandeld voordat u besluit of u deze aanvaardt. Hiermee voorkomt u dat u direct aansprakelijk bent voor de schulden van de overledene. Pas als blijkt dat de bezittingen meer waard zijn dan de schulden, aanvaardt u de erfenis. Door het beneficiair aanvaarden van een erfenis, voorkomt u dat u een negatieve nalatenschap aanvaardt.

Om een erfenis beneficiair te aanvaarden legt u een verklaring af bij de rechtbank. Het is wel verstandig u ook in dit geval goed te laten adviseren. De regels zijn namelijk erg uitgebreid en zeer strikt. Als u deze per ongeluk breekt, dan kunt u alsnog aansprakelijk zijn voor de schulden uit de erfenis.

U kunt de erfenis verwerpen

Als de erfenis meer schulden bevat dan bezittingen, kan het verstandig zijn deze te verwerpen. Verwerping houdt formeel in dat u niets met de familie of de nalatenschap te maken wilt hebben. Hiervoor legt u een verklaring af bij de rechtbank. Wanneer u een erfenis verwerpt en u hebt kinderen, dan vervalt de erfenis aan hen. Zij zijn dan erfgenaam in uw plaats. Willen ze dit niet, dan moeten zij de erfenis ook formeel verwerpen. Dan gaat de erfenis over op hun kinderen, en zo verder. Voor minderjarige erfgenamen moet de wettelijke vertegenwoordiger de erfenis verwerpen.